چرائی پیروزی ملت مصر بر دیکتاتوری چندین هزار ساله
سیامک کوشی elman_atilla@yahoo.com
در دهه گذشته بسیاری از اندیشمندان علوم سیاسی جهان اذعان داشتند که موج دموکراسی و آزادی خواهی مرزهای اروپا و آمریکا را شکافته و به سوی خاور میانه و آسیا پیشروی می کند. به اعتقاد اینان جنگ آمریکا در افغانستان و عراق باعث افزایش سرعت این موج می شد. البته برخی دیگر معتقد بودند که نمی توان دموکراسی را همچون ساندویچ مک دونالد در بسته بندی زیبا به کشورهای با تمدن باستانی خاور میانه صادر نمود و تنها ارمغان جنگ فلاکت و بدبختی ملل دو کشور افغانستان و عراق است.
چرائی پیروزی ملت مصر بر دیکتاتوری چندین هزار ساله
سیامک کوشی elman_atilla@yahoo.com
در دهه گذشته بسیاری از اندیشمندان علوم سیاسی جهان اذعان داشتند که موج دموکراسی و آزادی خواهی مرزهای اروپا و آمریکا را شکافته و به سوی خاور میانه و آسیا پیشروی می کند. به اعتقاد اینان جنگ آمریکا در افغانستان و عراق باعث افزایش سرعت این موج می شد. البته برخی دیگر معتقد بودند که نمی توان دموکراسی را همچون ساندویچ مک دونالد در بسته بندی زیبا به کشورهای با تمدن باستانی خاور میانه صادر نمود و تنها ارمغان جنگ فلاکت و بدبختی ملل دو کشور افغانستان و عراق است. اما فراموش نکنیم که خود اروپائیان برای بدست آوردن این دموکراسی و آزادی کنونی و پیشرفت صنعتی چه هزینه هائی دادند، هزینه هائی که منجر به از دست دادن جان دهها میلیون انسان شد، چه در آغاز عصر روشنگری و پایان قرون وسطی که تنها حکمران این دوره گیوتین های خونین بود چه در دوران مبارزه با ارمغان مدرنیسم یعنی توتالیتاریسم که جنگ دوم جهانی نقطه اوج آن بود. اروپائیان با پشت سر گذاشتن سنت (قرون وسطی) و مدرنیسم (درقرون 18،19 و نیمه اول قرن 20) اکنون به دوران پست مدرنیسم رسیده و نه در فکر ساختن مدینه فاضله که پیش به سوی جامعه بهتر حرکت می کند.
اکنون این موج نه با جنگ که با بیداری ملت های خاور میانه رو به گسترش است و تمام دیکتاتوری های موجود در خاور میانه را نشانه رفته است. شاید سرآغاز این موج از ترکیه باشد. جائی که رجب طیب اردوغان با جسارت تمام بر همه تمامیت خواهان فائق آمد و هدف خود را بر ساختن ترکیه ای آزاد و پیشرفته و دموکراتیک (آرمان آتاتورک) قرار داد. امروزه ملل مختلف عرب با تاثیرپذیری از ترکیه به عنوان دموکراتیک ترین کشور منطقه و بازیگر اصلی مسائل منطقه راه خود را از دیکتاتوری ها جدا نموده و به دنبال رسیدن به آزادی واقعی و حقوق انسانی خود می باشند. ملت تونس و پس از آن دارفور سودان و اکنون مصریها فعل خواستن را به زیبائی هرچه تمامتر صرف کرده و به سوی اهداف والای خویش درحرکتند.
اما سوال اصلی اینجاست. علل پیروزی مصریها در چه بوده؟ چگونه مصریهایی که از اعصار گذشته همواره بر حکومت دیکتاتوری عادت کرده بودند اکنون به یکباره بر علیه آن شوریدند و سرنگونش کردند؟ رمز پیروزی این ملت در چه بود؟ چرا دارفور سودان خود را از دست دیکتاتوری رهانید ولی بقیه این کشور همچنان در زیر فرمانروائی عمرالبشیر جان می دهد؟
جوابهای فراوانی می توان به این سوالات داد. ولی با یک طبقه بندی کلی شاید بتوان به جواب های واقعی تری دست یافت؛
1_ دلیل اول را می توان در پایان عمر حکومت های توتالیتر دانست. وقتی ملتی می بیند که مردم کشور همسایه در رفاه و خوشی زندگی می کند و برای سرنوشت کشورش خود تصمیم می گیرد، وقتی ملتی شاهد پیروزی ها و پیشرفت های همسایگانش می شود، خود را نیز لایق چنین زندگانی می بیند. اینجاست که مبحث روح ملی هگل عینیت می یابد. یک ملت یکصدا و به سوی یک هدف حرکت می کند، تمام موانع را از سر راه خود برمی دارد و به رهبری هیچ کسی نیاز ندارد. چنان که ملت مصر کردند، آنان گفتند مبارک را نمی خواهیم، آقای سلیمان و آقای البرادعی و... به کنار روید تا خود مسیر زندگیمان را تعیین نمائیم.
2_علت شورش مصریها بر دیکتاتوری چندین هزار ساله، شکستن تفکر آرمان شهر گرائی بود. ملل خاور میانه همانند اروپائیان دیگر به تفکرات یوتوپیایی پشت کرده و در فکر ساختن زندگی بهتری هستند. اینان به خوبی درک کرده اند که ارمغان یوتوپیا حکومت توتالیتر است. به نظر ژان فرانسوا لیوتار (اندیشمند برجسته پست مدرنیسم) یکی از مشخصه های اندیشه های مدرنیسم (چه لیبرالی و چه مارکسیستی) رهائی کل بشر و ایجاد آرمان شهر می باشد. آرمان شهر یا یوتوپیا جامعه ای را تداعی می کند عاری از هرگونه بدی و زشتی و نابرابری، یعنی جامعه ای کامل با انسان هایی کامل. اما بنا به ذات بشر و ساختار جوامع بشری از دوران جوامع بدوی تا کنون که در جوامع مدرن زندگی می کنیم چیزی دست نیافتنی بنظر می رسد. فیلسوفان عصر مدرن از دکارت و هگل تا مارکس همه در فکر یافتن روایتی بزرگ یا فرا روایت برای رهائی بشر و ایجاد آن مدینه فاضله بودند، که همه آنها منجر به ایجاد حکومت هایی توتالیتر شدند. لیوتار معتقد است که ارمغان مدرنیسم فراروایات بود و ارمغان این فراروایات، نازیسم و فاشیسم و استالینیسم و تمام دیکتاتوری هایی که اکنون در جهان شاهد آنیم می باشد. با این حساب ملت مصر نه در فکر آرمان شهر از هر نوعی بلکه در فکر تعیین سرنوشت خود به دست خود هستند و این می تواند دلیل شوریدن آنها بر دیکتاتوری چندین هزار ساله فراعنه باشد.
3_ کشور مصر از معدود کشورهای منطقه است که تنها از یک ملیت تشکیل یافته، یعنی در این کشور هیچ ملتی بیش از دیگری از دیکتاتوری در عذاب نیست. یکی از مشکلات کشورهای چند ملیتی که حکومت دیکتاتوری بر آنها حاکم است رنجش خاطر ملل از یکدیگر است. ولی در مصر همه به یک اندازه از حکومت مبارک ناراضی بودند و در مبارزه با آن نیز همه یکدل و یکصدا در برابر ظلم ایستادند تا آنرا به زیر کشیدند. اما در کشوری مانند سودان با آنکه هم مسلمانان و هم مسیحیان این کشور تحت ستم عمرالبشیر قرار داشتند اما به دلیل ماهیت اسلامی دیکتاتوری حاکم، مسیحیان و مسلمانان نتوانستند متحد شوند و در نهایت مسیحیان خود را رهانیدند و مسلمانان همچنان زیر دیکتاتوری له می شوند. این نیز می تواند رمز پیروزی مصریها در مبارزه علیه استبداد باشد.
یکی دیگر از مشخصه های عصر پست مدرنیسم، چندگانگی فرهنگی و ملیتی است. یعنی احترام به حقوق کلیه ملیتها و به رسمیت شناختن حقوق همه افراد یک جامعه. اگر در مصر چند ملیت مختلف وجود داشت که دیکتاتوری برخاسته از یکی از آنان بود و حقوق ملی آن ملت را رعایت و بقیه را ضایع می کرد. در مبارزه علیه دیکتاتوری باید مبارزین در مانیفست خود حقوق همه ملتهای ساکن مصر را محترم می شمردند و حق آنان را در هدف نهائی می گنجاندند، در غیر این صورت با شکست مواجه شده و دیکتاتور بر همه آنان فائق می آمد. همچنان که در سودان این اتفاق افتاد. واقعه سودان باید درسی برای تمامی ملل دنیا شود تا حقوق یکدیگر را محترم شمارند که در غیر اینصورت خود در میان آتش دیکتاتوری خواهند سوخت. برای شکست دادن مستبدان فقط یکراه موجود است و آن هم احترام به حقوق ملت هاست. اگر ملتی حقوق ملتهای دیگر ساکن در کشورش را برسمیت نشناسد و انتظار داشته باشد که همه برای پیروزی اش در برابر دیکتاتوری کمکش نمایند، نه تنها موفق نخواهد شد بلکه خود در میان فضائی که ایجاد کرده است درمانده خواهد ماند. تاریخ تجربه خوبی برای این ملل نشان داده است، حال استفاده از این تجربه شرط اصلی است.
سلام. چوخ گوزل تحلیل المیشدیز.